Overheid moet marktprijzen respecteren

De reactie van politici in de VS op de storm Sandy is uiterst leerzaam voor ons voor wat betreft de rol van marktprijzen in een economie en de rol van de overheid daarin.

In New York City ontstonden als gevolg van de stormschade problemen met de aanvoer in benzine. Tekorten leidden in New Jersey tot rijen voor de benzinepompen, mensen moesten urenlang wachten en gingen met jerrycans in de weer om niet zonder te komen zitten. Een storm veroorzaakt nu eenmaal schade, niet? De stroom valt uit omdat hoogspanningsleidingen zijn onderbroken, wegen zijn geblokkeerd zodat herstelteams dagen en zelfs weken nodig hadden de zaak te repareren. Allemaal heel natuurlijk, en maar goed dat er een overheid is om de mensen te helpen, nietwaar?

Behalve dan dat de rijen voor de benzinepompen door de overheid zijn veroorzaakt en niet door het natuurgeweld.

Een aanvoerprobleem, wat de oorzaak ook is, leidt tot hogere marktprijzen. Is het de taak van de overheid dit te verhinderen, zodat mensen toch aan de noodzakelijke spullen kunnen komen? Het antwoord is nee, het tegendeel is waar. Als de benzineprijs scherp hoger wordt gaan mensen minder gebruiken. Ze doen de tank halfvol of nog minder, en proberen het daarmee uit te zingen tot de prijs weer wat normaler wordt. Dat is dus wat er móet gebeuren: de markt rantsoeneert hier zoals altijd het schaarse goed. De markt reageert op bewegingen in vraag of aanbod of beide. Is het nu heel erg dat er pomphouders zijn die tijdelijk wat meer geld binnen halen? Dit immers is wat de overheid – in dit geval gouverneur van New Jersey Chris Christie en NYC burgemeester Bloomberg– tot actie beweegt. Zij verklaart dat de pomphouders hebzuchtige ondernemers zijn en kondigt wetten af tegen price gouging, waarbij zij de ondernemers dwingt de oude prijs te rekenen. Deed de overheid dit niet, maar liet zij de marktprijs werken, dan zouden de pomphouders het extra verdiende geld misschien wel investeren in bijvoorbeeld een generator om ook in business te kunnen blijven als de stroom uitvalt en opnieuw te profiteren van de hogere prijzen.

Maar dit gebeurde dus niet. De prijs bleef op last van de autoriteiten laag ondanks de verminderde aanvoer. Dit maakte dat mensen een benzinevoorraad wilden aanleggen. In plaats van hun consumptie te beperken voerden ze hun consumptie op. Dit veroorzaakte de rijen voor de pomp en de urenlange wachttijden. De overheid overrulede de automatische rantsoeneringswerking van de markt en de mensen reageerden met – onder de omstandigheden – ongewenst gedrag: ze gingen hamsteren.

Dit voorbeeld geeft mooi aan hoe de markt, aan zich zelf overgelaten, via prijsbewegingen de schaarse goederen op een rationele manier verdeelt en hoe de autoriteiten dit natuurlijke en spontaan verlopende proces kan verstoren.

We kunnen de argumentatie uitbreiden en ze toepassen op álle overheidsinterventies die door manipulatie van prijzen de doelen die de overheid (eigenlijk politieke partijen) zich stelt. Op de manier waarop ziektekostenverzekeringen worden aangeboden, op lonen, op de rente. Want lonen en rente, en premies voor verzekeringen zijn allemaal prijzen. In onze maatschappij is de overheid overal als kippen bij om de markt te ‘corrigeren’ en in te grijpen in de contractuele relaties tussen burgers.

Laten we de lonen eens nemen. Ook hier geldt dat de prijzen die zich in een vrije marktsituatie voor de lonen, d.w.z. voor de verschillende kwaliteitssoorten van arbeid, vormen, de markt voor de productiefactor arbeid klaren. Dat betekent dat – in vrijheid – een ondernemer of bedrijfsleider zoveel arbeid van de gewenste kwaliteit kan kopen die hij of zij wil, zolang deze bereid is de marktprijs ervoor te betalen. Dit geldt immers voor iedere consument voor alle producten en diensten. Als zich normaal prijzen kunnen vormen zijn er geen overschotten of tekorten. Die ontstaan pas als de staat prijsplafonds (ter ondersteuning van een groep gefavoriseerde consumenten) of prijsvloeren (ter ondersteuning van een groep gefavoriseerde producenten) afkondigt, of prijzen met behulp van subsidies of boetes gaat beïnvloeden. Kijk voor de oorzaak van structurele werkloosheid dan ook niet verder dan de wet- en regelgeving betreffende arbeid, zoals die namens de overheid wordt afgedwongen en uitgevoerd door de staatsbureaucratie en de vakbonden. Structurele werkloosheid zoals die in onze overgereguleerde maatschappij endemisch is geworden komt in een vrije markt niet voor. Het is een typisch overschotprobleem, zoals dat ook voorkomt bij allerlei landbouw- en zuivelproducten als gevolg van de EU-landbouwsubsidies.

Maar ook bij antidiscriminatiewetgeving vindt iets dergelijks plaats. Als een werkgever een vrouw inhuurt en met haar een loon van € 40.000 afspreekt, en een half jaar later een man die € 80.000 krijgt, is dat verschil dan veroorzaakt door discriminatie van de kant van de werkgever? Nee, die bedragen weerspiegelen wat hun arbeid op dat moment waard was. Ze zijn marktprijzen die zich vormen naar de concrete omstandigheden van het moment dat de onderhandeling plaatsvond. Bij die ‘omstandigheden’ kunnen allerlei overwegingen een rol spelen. Misschien stemde de vrouw in met het lagere bedrag omdat het werk voor haar in de buurt gevestigd was, of omdat ze in een tweeverdienersituatie zit en hiermee op dat moment tevreden was. In het geval van de man was misschien zijn verleden en reputatie bekend bij de werkgever en was hij bang dat de werknemer door een andere werkgever zou worden ingepikt, of was de markt waarop het bedrijf van de werkgever opereerde inmiddels aangetrokken, zodat een hoger bedrag werd geboden.

Prijzen zijn het resultaat van de vrije onderhandeling tussen twee of meer burgers, waar de overheid met haar dwangmiddelen in principe helemaal geen rol heeft te spelen. Ook geeft dit aan dat prijzen epistemologisch historische gebeurtenissen zijn. Ze zijn een neerslag van de unieke en onherhaalbare omstandigheden – en waardetoekenningen – van dat moment.

Het prijsmechanisme is de spontane manier waarop schaarse goederen worden verdeeld en waarop productiemiddelen worden toegekend aan de meest efficiënte producent. De ontdekking dat dit een rechtvaardig en de algemene levensstandaard verhogend proces is, komt op naam van de klassieke economen van de 18^de en begin 19^de eeuw, en van de economen en filosofen van de Oostenrijkse School. Keynes’ valse theorie gaf de politici de rechtvaardiging voor wat ze toch al wilden doen en deden: ingrijpen in de markt, prijzen en lonen van bovenaf bepalen en uiteindelijk centrale planning van de productie. Omdat we leven in een tijd van vérgaande interventie door de politici wereldwijd in de affaires van de burgers, in de markt, moeten we het gepruts van die politici nu kunnen herkennen voor wat het is: disrespect voor marktprijzen en miskenning voor de planning die burgers voor eigen rekening uitvoeren in het kader van hun pursuit of happiness.

Ich weiß nicht, was für ein Ende diese Geschichte nehmen wird. Ich glaube ein übles.

Dat de huidige financieel-economische orde die gebouwd is op kredietinflatie en fiatgeld zijn einde tegemoet snelt wordt niet betwijfeld door de commentatoren die bekend zijn met de economische inzichten van de Oostenrijkse School, maar wat komt er na die newdeal-orde? Zien we dan de libertaire heilstoestand die vrijheid én welvaart brengt verschijnen? Waarschijnlijker is een ander scenario. De 'Oostenrijkse' economische theorie zegt:

De interventies van de staat in de economie hinderen de normale werking van de vrije markt en de verstoringen vormen zelf weer de rechtvaardiging voor verder gaande nieuwe interventies, en het logische eindpunt van deze ontwikkeling is de Zwangswirtschaft als onder de Nazi’s: de economie met centrale planning van de productie door de overheid.

Ludwig von Mises zei:

Socialisme is niet een alternatief voor de vrije ondernemingsgewijze productie. Het alternatief voor vrijheid is chaos, niet: orde.

Veel intellectuelen denken dat vrijheid staat voor de chaos van de markt. Maar het is juist de staat die met haar interventies de spontaan tot stand gekomen orde van het kapitalisme verstoort en, als ze daarmee doorgaat, vernietigt.

De schuldencrisis wordt veroorzaakt doordat overheden, die als gevolg van het fiatgeldsysteem en de geldcreatie die hierdoor mogelijk werd, onbeperkt andermans geld kunnen uitgeven. Dat zijn ze vervolgens als een razende gaan doen: dure legers, dure welvaartsregelingen (vermomd als verzekeringen, maar als iemand premie móet betalen aan de staat dan is dat toch een belasting). Het resultaat zal een periode van chaos zijn. Als namelijk het vertrouwen in de waardevastheid van de munteenheid instort is dat als een infarct van de circulatie: de uitwisseling van goederen en diensten kan helemaal tot stilstand komen. Een dergelijke crisis maakt vervolgens ‘bijzondere maatregelen’ van de zijde van de overheid mogelijk en waarschijnlijk. En die maatregelen zijn noodgedwongen van een dictatoriaal gehalte: opschorting van allerlei burgerrechten als vrijheid van vestiging en oponthoud en van meningsuiting, confiscatie van privébezit aan goud en zilver, en kapitaalcontroles. Die laatste zijn nog de minste en zijn in Italië al van kracht.

Al met al resulteert dus het interventionisme van de staten in totalitaire staten en niet, althans niet direct, in meer vrijheid.

Het grootste gevaar is dat mensen denken dat de crisis wordt veroorzaakt door te veel markt, te veel vrijheid en kapitalisme en dat ze de bijzondere maatregelen zullen toejuichen of die zelfs op hoge toon van de overheid eisen. We kunnen ervan uitgaan dat de staatspropaganda dan ook voortdurend op dit punt zal blijven hameren: “niet wij de politici en bureaucraten zijn de schuldigen, maar de ondernemers, de bankiers en de speculanten met hun hebzucht.”

We kunnen alleen maar hopen dat de geldcrisis meer mensen aanzet tot het lezen van Von Mises, Rothbard, etc. Alleen als de mensen meer vrijheid eisen zullen politici iets doen. Alleen als politici door de kiezers gedwongen worden iets van hun interventionistische macht prijs te geven is er hoop.